Nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego

Na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1469, ustawodawca wprowadził liczne zmiany do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które dotyczą nie tylko różnych postępowań, ale także różnych instytucji.

Celem tej obszernej nowelizacji jest teoretyczne usprawnienie i przyspieszenie postępowań cywilnych. Zmieniło się prawie 300 przepisów kodeksu. Czy nowela ta faktycznie usprawni system wymiaru sprawiedliwości, okaże się w przyszłości.

Do najważniejszych zmian należą:

• zupełnie nowy sposób przygotowania i organizacji rozprawy przez sąd z udziałem stron, w tym:
• zaostrzone rygory wymiany pism procesowych przed rozprawą (nowo dodany rozdział 2a „Organizacja rozpraw” ‒ 2051i nast. k.p.c.),
• instytucja nadużycia prawa procesowego w postępowaniu cywilnym (nowy art. 41p.c. oraz art. 2262k.p.c.)
• nowy tryb postępowania w sprawach gospodarczych (uregulowany w nowo dodanym do k.p.c. dziale IIa „Postępowanie w sprawach gospodarczych” – art. 4581i nast. k.p.c.).

 Nadużycie prawa procesowego

Klauzula nadużycia prawa procesowego została wprowadzona przez nowelizację przez dodanie art. 4¹ k.p.c., po przepisie nakładającym na strony i uczestników postępowania obowiązek dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami (art. 3 k.p.c.) Dotyczy ona wprost wszystkich rodzajów postępowań cywilnych, do których mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Według ustawodawcy, nadużycia prawa procesowego nie należy utożsamiać z działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami.

Na klauzulę nadużycia prawa procesowego można się powołać, gdy strona lub uczestnik postępowania będę co prawda korzystać z uprawnienia przewidzianego w przepisach prawa, ale będą to czynić niezgodnie z celem, dla którego je ustanowiono. Przykładowo:

• gdy strona wnosi zażalenia na postanowienia niezaskarżalne, a następnie skarży postanowienia o odrzuceniu zażalenia,
• gdy strona składa bezzasadne wnioski o wyłączenie sędziego,
• gdy strona bezzasadnie wnosi o zwolnienie od kosztów sądowych,
• gdy strona bezzasadnie wnosi o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, o sprostowanie lub wykładnię orzeczenia.

Wprowadzono „sankcje” za nadużycie prawa procesowego, którą jest możliwość pozostawienia pisma bez rozpoznania, czy też możliwość zastosowania wobec strony nadużywającej prawa środków wskazanych w art. 226² § 2 k.p.c., jak np. grzywny czy wydania stosownego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania lub odsetkach.

Pozostawienie pisma bez rozpoznania

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadziła instytucję pozostawienia pisma bez dalszych czynności. Uzasadnieniem dla wprowadzenia tej zmiany było przeciwdziałanie obstrukcji procesowej stron. Zdarzało się, że strony swoimi czynnościami powodowały niejednokrotnie wydatne wydłużenie procesu.

Nowa zmiana nie wymaga od sądu podejmowania żadnych czynności, z wyjątkiem zawiadomienia wnoszącego pismo przez przewodniczącego o pozostawieniu pisma bez rozpoznania przy złożeniu pierwszego pisma. Pozostawienie pisma bez rozpoznania może mieć miejsce tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi i nie podlega zaskarżeniu.

Bez rozpoznania będzie można pozostawić m.in:

• wniosek o wyłączenie sędziego,
• wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego,
• wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku